Koprol

Toen de Dreg IV naar Groningen kwam, zat er op de kop een rol. Een geleiderol die in lijn zat met de verhaalkop op de ankerlier, aan bakboord dus. De rol moet er al enige tijd gezeten hebben, draaien wilde hij niet meer, de as zat vastgeroest in de kunststof rol. De as, en dus de rol, kon er daardoor ook niet meer uit, waarborg voor nog meer roest en werk.

Maar zat die rol daar altijd al? 

Bij de bouw in 1950 was het boeisel bij het voordek lager. In dat boeisel zat aan stuurboord een goot, waardoor de dreglijn binnengehaald kon worden. 

Zusje Dreg III als filmster met glijgoot voorop.

Die dreglijn liep dan van het voordek, door het gangboord naar achteren naar de dreglier op het achterdek. Bij het NIMH is op een film uit begin jaren ‘50 te zien hoe dat ging. Er is dan geen sprake van een geleiderol aan bakboord. 

De glijgoot in bedrijf, uit de NIMH film.

Na terugkeer van de andere dregboten uit Nieuw Guinea in ‘63 zijn de 4 Dregboten opgeboeid, de verschansing bij het voordek is met zo’n halve meter verhoogd. Daarbij is de stuurboord glijgoot vervallen, maar is er wel boven de nieuwe verschansing een alternatieve glijgoot met geleiderollen getekend. 

Boeisel verhoogd en korte goot met geleiderollen, ...

… die kennelijk binnenboord gedraaid kon worden.

Van dit ontwerp uit ‘64 is er alleen een tekening. Op een foto uit ‘73 van Niek de Kroon is te zien waar hij op de Dreg IV gezeten zou hebben.

Dreg IV in ‘73, plek geleidegoot met rollen?

Toen de Dreg IV als laatst overgebleven Dregboot begin ‘74 een nieuw leven begon bij de RDM in Rotterdam, zijn alle voorzieningen om met kabels en boeien dieptes af te dreggen verwijderd. Dus ook de glijgoot met rollen op het stuurboord voordek.

Geen glijgoot met geleiderollen meer. 

In 1987 zwaait de Dreg IV af, en komt in Vlissingen bij de stichting Behoud Onderwaterschatten Zeeland als duikvaartuig in gebruik. 

Dreg 4 in Vlissingen, geen goot, geen rol.

Op een foto uit april dat jaar is een net uit Den Helder aangekomen, nog grijze Dreg 4 te zien, met aan bakboord geen geleiderol, en aan stuurboord geen geleidegoot met rollen meer die boven het boeisel uit steekt. 

Dreg IV met kleine rol in bovenrand boeisel.

Drie jaar later ligt de dan zwarte Dreg IV bij de Dokbrug, met in de bakboord bovenrand van de verschansing een rol. Dus niet meer aan stuurboord maar wel in lijn met de verhaalkop van de ankerlier. Deze rol zit wat hoog, en lijkt ook niet zo’n grote diameter te hebben. Kennelijk redenen om het beter te doen. 

Witte geleiderol wat lager in het boeisel.

In 1996 ligt de boot bij scheepswerf Reimerswaal te koop, en daar zien we de rol die wij kennen, de witte kunststof rol. 

Die is er dus in de BOZ tijd in gezet om de verhaalkop beter te kunnen gebruiken. Lager in het boeisel en wat forser als z’n voorganger.

Genoeg over wie en waar. 

Er moet wat aan de voortschrijdende roest gedaan worden. De as wordt links en rechts naast de rol doorgezaagd om de rol te kunnen verwijderen. Dat lukt redelijk goed, en we kunnen met de rol naar een pers om de as er uit te persen. 

Olie kan geen kwaad.

Eerst geduldig proberen kruipolie tussen as en rol te krijgen door het kunststof langzaam warm te maken. Dan blijkt 12 ton niet genoeg, naar een andere pers. 40 ton bleek maar net genoeg te zijn.

De as komt in beweging, eindelijk.

Eerst gebeurde er niets, en toen na een paar minuten een knal of er een schot klonk, en de as kwam los. Met steeds minder lawaai en grotere stappen kwam de as er uit. Een stalen as, vandaar de roest. En de rol was nog heel en de boring redelijk onbeschadigd. Herbruikbaar dus, een aandenken aan het stukje BOZ geschiedenis.

Verroeste as en geredde rol.

Volgende stap is een nieuwe as. De oude stalen as lijkt wel last gehad te hebben van houtworm. Roestvorming heeft tegen het kunststof een soort spoortjes uit het ijzer gevreten. De roest heeft de rol van binnen uit wat vervormd en door de druk zitten er wat scheuren in het kunststof maar niet heel ernstig. Dat moet maar niet verder gaan.

De oplossing is een RVS as, rond 40mm, alleen had de Dregboot dat niet in het magazijn liggen.

Marktplaatsmagazijn.

Gelukkig zijn er meer magazijnen, met meer keus. 1.4122 / X39CrMo17-1 is een hoge kwaliteit zeewaterbestendig RVS, prima geschikt voor assen. Het zal wel bijna eeuwig mee gaan.

Goed spul, hard en sterk.

De as blijkt ondanks de wat vervormde binnenkant van de rol makkelijk te passen. Om de as op z’n plaats te houden was er ooit een borgplaatje dat met 2 M8 boutjes aan de houder van de rol vast zat. In de as moet voor zo’n borgplaatje een gleuf komen, en eigenlijk moet dat met de freesmachine. Die dag kon dat niet, toen maar een beetje tegen de werkmethode van de kapitein de haakse slijper gepakt. 

Oud en nieuw.

De oude afstomp was bewaard, we konden de maten zo over nemen en op de as aftekenen. Met geduld en een vaste hand de sleuf in de as “gefreesd”. Naast de sleuf ook nog M6 getapt, zodat een imbusboutje er voor kan zorgen dat de as niet over boord kan tijdens de montage.

Om de as te passen moeten de oude stalen bouten nog wel even uit de zijkant van de houder. Dat wil natuurlijk niet meteen, en kost uiteindelijk meer tijd dan het maken van de sleuf in de as. 

As, borgplaatje en anti-verlies-boutje.

Nieuw borgplaatje gemaakt van 5mm RVS en proef gepast. Daarbij de gaten voor de M8 boutjes afgetekend, geboord en alles gemonteerd. Met RVS boutjes, we zijn de roestbedoening nu wel aardig zat.

Mooi nieuw materiaal, helaas
omgeven door roestbedoening.

Mechanisch is het dus weer voor elkaar. De rol en de as kunnen er weer uit, er kan weer aan onderhoud gedaan worden. Is ook wel nodig, er zitten een paar putten in de houder die al haast door de plaat geroest zijn. De 10 mm dikke plaat, serieuze roest dus.

Eerst maar mooier, droger, weer. Dan hebben we nog wat te doen.

Er is nog wat te doen.