maandag 9 augustus 2021

Dreg IV in de lucht



We zijn al eens bezig geweest om uit te zoeken wat voor Zend/Ontvangst apparatuur er in de Dregboten gestaan zou hebben. Bakboord voor in de stuurhut heeft een set gestaan. Dat zou een Collins TCS geweest zijn. Later zou deze vervangen zijn door een modernere set die aan het achterbord van de stuurhut gehangen heeft, waarschijnlijk een Swordfish van Pye.
Nog steeds kijken we uit onze ooghoeken of we meer te weten kunnen komen of dat er iets langs komt dat past bij wat we al gevonden hadden. En we kijken niet alleen, we zijn blij met de "Zoek" hulp van een oud Marine man, die goed weet hoe oude zendapparatuur op te sporen, zie: https://www.kustvaartforum.com/viewtopic.php?f=1&t=7582&sid=d8a6c2d62df45391c67e2893e1835176&start=180

Schema uit de jaren '50 met TCS.

We hebben een kopie van een elektrisch schema dat bij de Dreg II aan boord was, waar bakboord voor in de stuurhut een zender en ontvanger ingetekend zijn. Daarbij staat aangegeven TCS, een aanknopingspunt dat het daadwerkelijk om een Collins TCS gaat. Destijds gaf Jan Brouwer in Den Helder al aan, dat in de Dregboten waarschijnlijk Collins TCS sets gestaan zouden hebben. Zie ook http://dregiv.blogspot.com/2010/12/dreg-iv-in-de-lucht.html#more

Een TCS bestaat uit verschillende componenten, 
die samen de set vormen.

Op datzelfde schema staat tegen het achterschot het KH echolood ingetekend en stuurboord voor in de stuurhut de Decometer van het Decca plaatsbepalingssysteem. Een datum of legenda van wijzigingen staat niet op de tekening, maar we nemen aan dat die halverwege de jaren '50 gemaakt of aangepast is. Aanwijzing daarvoor is dat het stuurwiel nog op de plek staat van voor '64, verder naar voren, en dat de Decca keten in Nederlands Nieuw Guinea pas in '56 opgebouwd is. 

De verschillende componenten van de TCS zijn door meegeleverde kabels verbonden. De kabelnummers voor de TCS in de Dregboten zijn o.a. 103, 104, 107. In de oorspronkelijke schema's waren 80 t/m 102 in gebruik voor de boordlichten, Aldis-lamp en zoeklicht, met kabel 102 als laatste, het heklicht. 

Kabellijst Dreg IV, Kabels 81-110, Nav en Radio. 
Geen kabels voor de radio meer na maart '67.

Na 108 komen de kabels voor de ankerlierbediening. Dat zijn allemaal kabels die bij de bouw aangebracht zijn. Het lijkt er dus op dat de TCS bij de bouw ingebouwd is, met mooi opvolgende kabelnummers. Volgens de legenda van de kabellijst van de Dreg IV zijn de kabels 94-106 in '67 opgeschoond, waarbij de nummers voor de radio verdwenen en er een heklicht bij kwam.


Dekkenplan Dregboten in de jaren '50.

In het schema heeft kabel 107 als bijschrift 65F10. Dat kunnen we terugvinden in de TCS documentatie, het is de kabel tussen de Remote Control unit en de Power unit. Die kabel loopt via kabelbaan 311 met kabel 103 en 107 van de stuurhut naar het vooronder.

Kabels 65F07 en 65F10.

En in dat vooronder zit een gat in het plafond dat we nooit konden verklaren, een kabeldoorvoer wellicht. Met daaronder  in de wand twee afgezaagde ijzeren staven waar kennelijk een plank of "iets" op gezeten heeft. 

 Zo ongeveer onder de verhoging voor de stuurstand
in de stuurhut, zit een niet klein gat in het plafond,
groot genoeg voor de connectoren van de Dynamotor.

En daaronder, tegen de wand, heeft “iets” gezeten,
ondersteund door twee stalen steunen,
die nu bij de wand afgezaagd zijn.

Het kan haast niet anders of daar heeft de Power Unit van de TCS gezeten. Opmerkelijk is dat de steunen aan het stalen schot vast zitten zijn, dus aangebracht zijn voor dat de betimmering aangebracht is. Bij de bouw op de werf van de Groot en van Vliet dus. In de Dreg I, die in Nieuw Guinea geweest is, zitten een soortgelijk "aandenken".


De power Unit ...
... en wat er in zit, ...






       

... of toch een Dynamotor
zoals op de Abraham Crijnssen?

Heeft behalve de afgezaagde steunen en het gat in het plafond van het vooronder de TCS nog meer "aandenken" op de boot achtergelaten? Dat is lastig, onze stuurhut is in de loop der jaren erg omgetimmerd.

Antennedraad, met op het stuurhutdak
de "paal" voor de aansluiting.

De antenne was een draadantenne die van de schoorsteen naar de top van de toen langere mast liep. Op het dak van de stuurhut heeft de aansluiting gestaan, ongeveer recht boven de plek waar de zender gestaan zou hebben. Bij het werken aan het dak in 2018 was te zien waar de kabeldoorvoer gezeten heeft.

Het "aandenken" aan de antennekabeldoorvoer.

Nog meer "aandenken" hebben we wellicht op foto. Bladerend door de fotobestanden is op een foto uit 1950 (?) waar de Dreg IV afgemeerd is bij de Rijkswerf te zien dat er niet alleen een "paal" op het stuurhutdak staat, maar ook een "ding" voor het BB stuurhutraam.  


Dat "ding" lijkt op de opstelling van de TCS zoals die ook in de Abraham Crijnssen staat, zender en ontvanger op elkaar. Op het Dekplan van de Dregboten zijn ze naast elkaar ingetekend, maar dan blijft er niet veel ruimte over, het kan zijn dat er bij inbouw toch voor gekozen is ze niet naast maar op elkaar plaatsen.

Kort na de oplevering, een TCS in de stuurhut?

We hebben dus bewijs dat er Collins TCS apparatuur in de Dregboten gestaan heeft, ook in de Dreg IV. En dat die bij oplevering ingebouwd zijn, en halverwege de jaren '60 weer vervangen.

De Collins TCS was een in militaire kringen veel gebruikte Zend/Ontvangst installatie. Van oorsprong is de set begin jaren '40 ontwikkeld voor gebruik op kleine vaartuigen, voor inzet in WW II, o.a. bij de landing in Normandië. De set is ontwikkeld bij Collins, Cedar Rapids, Ohio, maar is in de USA ook bij andere fabrikanten geproduceerd. De eerste sets zijn in eind '40 geleverd, de laatste eind '45, in totaal enkele 10.000den stuks. Hoewel hij ontwikkeld is voor gebruik op zee, is hij ook in landvoertuigen ingebouwd, en zelfs als mobiele (lees: verplaatsbare) set gebruikt.

Opmerkelijk, deze poster hangt ook 
in de keuken van de kapiteinse.

Voor die tijd was het een hoogtechnologisch product. Fit for the job. For a tough job. En een vooruitstrevend product: Collins was een van de eerste bedrijven waar vrouwen op grote schaal deel gingen nemen aan het productie proces. Ook daarin dus de tijd vooruit.

Een zaal vol Rosie's aan het werk bij Collins.

Lopende de 5 jaar dat de TCS geproduceerd werd is de set aangepast/verbeterd. Hij kreeg dan een nieuw volgnummer. Van TCS-1 tot TCS-15. Dat gebeurde wel zo dat ze onderling uitwisselbaar waren. Een 5 kan dus aan dezelfde Power Unit of Remote als een 13.




Dat alles betekent dat de techniek betrouwbaar is, de set tegen een stootje kan en er veel sets geproduceerd zijn. Ze zijn dan ook lang in gebruik gebleven, tot 1974 zijn ze in Vietnam nog gebruikt in patrouille boten, ruim 30 jaar na hun introductie en productie. Ook in Nederland hebben leger en de Marine ze gebruikt. Er was na '45 veel materiaal beschikbaar dat de oorlog overleefd had en daarmee werd in eerste instantie onze Marine weer zeewaardig gemaakt. Dat in een boot uit 1950 een TCS-set terecht komt, is dus niet zo verwonderlijk. 

Een TCS in gebruik bij de Nederlandse Mariniers
aan het Jamour meer in Nederlands Nieuw Guinea, 1954.

Maar toch: een complete set kom je niet zo veel meer tegen. Een ontvanger, dat wil nog wel eens voorkomen, vooral in de USA of het UK. Ze zijn nog wel geliefd bij radio enthousiastelingen, die er ook voor gezorgd hebben dat de documentatie en manual's nu op het Internet staat.

De manual's en onderdelenlijsten
zijn nog on-line te vinden.


Het komt wel eens voor dat zo'n enthousiasteling in zijn enthousiasme wat te veel apparatuur verzameld heeft. We kennen dat, en moeten uitkijken dat we niet zelf in die valkuil stappen. 
Maar als er een set is die naar een nieuwe baas moet, het is niet te ver weg en er is overeenstemming over de waarde, dan moet het maar. 
En zo kwam het, de Dreg IV heeft weer een Collins TCS. 
Een TSC-13 zender en een TCS-5 ontvanger.

Een TCS in een Amerikaans Marineschip. 

We moesten er wel even heen om te kijken of wat op Marktplaats omschreven was ook is wat het moet zijn. Samen met een oud Marine-man die ons eerder geholpen heeft op pad.
Ter plekke aangekomen stonden we tussen 100den militaire apparaten met eindeloos veel knoppen en metertjes. 
Daar waren ook twee  Collins TCS-sets bij. Helaas, de mooiste mochten we niet kopen. 
Keuze genoeg?
Bij de aangeboden Zender en Ontvanger waren geen andere onderdelen aangeboden. Een Antenna Loading Coil hadden we al. Maar graag hadden we de Remote Control er ook nog bij gehad, daar zit de speaker in, en een extra koptelefoonaansluiting. En een Power Unit zou het wel makkelijker maken de set aan de praat te krijgen. Om nog maar te zwijgen over de kabels, of op z'n minst de connectoren. 
De binnenkant van de zender,
niet slecht en kompleet.

Eerst maar eens kijken of de set zelf wel kompleet is. Open gemaakt, en jawel, alle buizen en kristallen zitten er in, dat geeft moed. Ook ziet de set, vooral de ontvanger, er van binnen best wel netjes en schoon uit. Op het eerste gezicht zou de ontvanger, en misschien ook de zender, aan de praat te brengen zijn. Maar dan moeten er nog wel wat onderdelen opgespoord worden.
Gevonden: voeding voor de TCS.

Een zoektocht tussen de opgestapelde apparatuur leverde wat op. Op een plank stond een passende Dynamotor voor 12VDC. Liever hadden we 24VDC, maar de kans dat we nog eens een Dynamotor tegen komen leek ons wel heel klein. Dus we gaan voor een 12VDC gevoede Dynamotor.
Dynamotor.

Er bleken wat stukken kabel te liggen met de juiste connectoren er aan. Voor de zender en de ontvanger. Voor de Remote konden we geen connectoren vinden, en de Remote zelf ook niet. We kunnen dus kabels maken voor wat we hebben.
Voeding met stekkers.

Ook was er een archeologische vondst, een koolmicrofoon passend bij de set. Niet precies wat Collins meeleverde, maar voor de Dreg IV goed genoeg.
Microfoon.

Op de zender en ontvanger zitten normaal de schildjes met het type en serie nummer. Dat zou hier ook zo moeten zijn. Maar: op de zender is het schildje vervangen door een speciaal gegraveerd schildje, geen Collins, maar Korps.

Ontvanger.
Zender.











Op het schildje van de ontvanger is te zien dat Collins de partij was die het contract had met het Navy Department Bureau of Ships, maar dat Magnavox dit apparaat onder regie van Collins gemaakt heeft. Door het ontbreken van een origineel schildje bij de zender weten we niet door wie die gemaakt is. Wel weten we wie de gebruiker was, en dat is eigenlijk ook wel weer bijzonder.
Voorlopig nog niet in de Dreg maar in het kantoor.

De eigenaar heeft ons erg geholpen, en was zo aardig ons niet voor alles de hoofdprijs te laten betalen. Kennelijk vond hij het wel leuk dat iemand bezig is een boot weer origineel maken, met een TCS. 
Dat kompleet maken zal morgen nog wel niet klaar zijn. De TCS onderhanden nemen is meer een lange winteravond klus. Hij staat zolang te pronken in het kantoor van de kapitein.


Gepost door op