Berghout

De Dregboten werden ingezet in spannen van twee, en vaak ook nog samen met een moederschip, de Luymes, Snellius en later de Zeefakkel. De werkzaamheden zorgden er voor dat de boten vaak varend langszij kwamen om het dregtuig klaar te maken, of om bemanning en materiaal met de moederschepen uit te wisselen. Dat levert natuurlijk wel wat klapjes op, en om die goed op te vangen waren de Dregboten voorzien van een rubberen berghout.

Twee Dregboten aan het werk in Nieuw Guinea (foto NIMH)

Toen de Dreg IV in 2008 in het dok lag, was opgevallen dat het staal waar dit rubber tussen zit, niet erg dik meer was, en er roestwater langs de huid druppelde, afkomstig van het berghout. De Zomerschilder die in de machinekamer bezig was, maakte zich ongerust over de eventuele laswerkzaamheden buiten aan de boot, die zijn verf binnen weer zouden verschroeien.
Dus: nu het berghout maar aanpakken.

De eerste stap was om er een stuk rubber uit te halen. Wat we zagen was een nog redelijk intacte scheepshuid (leve de schoopering!), maar stalen strips die bijna weggeroest waren. Op sommige plaatsen waren ze zo dun, dat er stukken uit gevallen waren, of omgebogen en gescheurd. Uit die scheuren bleek het roestwater te komen.

Voorzijde BB, dunne en rommelige strips

Midden BB, gaten en scheuren

Als je dat weer "goed" wilt maken, moet er nieuw ijzer op. Gekozen is om de strips niet bij de huid af te slijpen, maar het nog min of meer dikke deel bij de huid te laten zitten, en daar weer een nieuwe strip tegen aan te lassen. Dat was in het verleden ook al eens gebeurt, op sommige plaatsen wel 3 keer zelfs. Met deze methode wordt de huid niet heet, en blijft de zinklaag intact. Bovendien levert het binnen minder verfschade op, en minder brand naar we hopen.

Afslijpen strips, soms tot huid, soms 20mm laten staan.

Ondanks dat zijn er dan toch nog plekken, waar de strip tot aan de huid vervangen moet worden, vooral voor aan bij de bolderkasten.
Bij de bouw van de boot zijn de stalen strips op de huid gelast. Volgens de tekening huiduitslag 40x5mm, volgens een spantentekening 60x8mm. Gemeten aan de boot kwamen we op ongeveer 55x6mm. Als we de oude strips 20mm van de huid afslijpen, en we lassen er strips tegen van 35x6mm krijgen we een mooi gemiddelde van al deze maten.
Oorspronkelijk waren de stukken rubber vast gezet door bouten door de strippen en het er tussen zittende rubber te steken. Het rubber was vaker gemonteerd geweest, wat resulteerde in soms wel erg veel gaten, Emmentaler rubber dus.

Emmentaler rubber

Ook waren bij reparaties delen vervangen, waardoor een lengte van 17 meter uit wel 8 stukken rubber bestond. En er bleken twee maten rubber gebruikt te zijn, 100x100mm en 100x95mm. Als je dan toch bezig bent, dan meteen maar goed, en ook het rubber  vervangen. Trelleborg in Ridderkerk kon leveren wat we wilde hebben, en de prijs was geen bezwaar. Dat laatste zal wel komen omdat de boot in Ridderkerk, nou ja Slikkerveer, gebouwd is, ons kent ons.
Begonnen de bakboord's zijde schoon en kaal te maken. Naaldenbikhamer, komborstel en slijper waren er 4 dagen zoet mee.

Na slijpen: afwisselend de Dikke en de Dunne.

Toen zijn de randen afgeslepen en de mannen van de werf begonnen om de eerder bestelde strips tegen het overgebleven randje te lassen. Als werkponton is een oude bak van een woonark afgemeerd, waarin van te voren met de kraan het nieuwe rubber gezet was.

Woonbootbak naast Werkdregboot

De lengte van de bak was voldoende om door te kunnen werken zonder steeds te verhalen, en de hoogte was precies goed om te kunnen slijpen en lassen.

Joris last

Nu was ons bij een bezoek aan de Dreg I verteld, dat ook daar het berghout aangepakt was, en dat al die bouten vervangen waren door een kabel die door het berghout liep, en opgespannen werd om het rubber op z'n plaats te houden. Dat willen we ook, geen bouten meer, geen gaten meer. Nu is de kapitein Ingenieur, en moet hij dus in staat zijn te bedenken hoe zoiets moet, (hij had ook al iets bedacht, en zelfs het ijzer al besteld). Maar toch voor de zekerheid Querijn Kuiper gebeld om te vragen hoe zijn berghout vast zit. Het was al even geleden, maar het berghout zat nog zonder probleem op z'n plek. Op de huid waren twee klossen gelast, aan de uiteinden van het berghout, en door het berghout was een stalen strip getrokken met aan elk uiteinde een moer gelast. De geschatte 3 of 4mm dikke strip werd aan de uiteinden met een bout, 12 of 14mm,  opgespannen. Dat lijkt erg op wat wij gaan doen. Onze strip wordt 5mm dik, en met een M16 bout opgespannen, alleen vanaf de achterzijde.

Dreg I met gewijzigd berghout en achteronder.

Het achteronder van de Dregboten werd bij de marine oorspronkelijk alleen gebruikt als materiaalopslag, kabels en gewichten voor het dregtuig.  Later is daar de functie van personeelsruim bij gekomen. Op een tekening Algemeen Plan ; Communicatie vaartuig (ex Dreg IV) is aangegeven dat er 12 zitplaatsen in het achteronder zijn gemaakt.

Achteronder als personeelsruim

Vermoedelijk is deze tekening uit de periode van de naamswijziging, rond 1974. Het stempel "April 1984" komt op veel tekeningen in het dregarchief voor, ook op oudere tekeningen. Een oudere tekening, met de naam van de werf er nog op, Dekkenplan; "revisie '64", lijkt een voorloper van deze tekening te zijn. Hier zijn echter alleen rekken voor opslag en geen zitbanken in het achteronder te zien.
Op de tekening staat tussen de zitbanken een trapje getekend met 5 treden. In de praktijk is dat ongeveer een meter. Uit de spantentekening is te halen dat de "stahoogte" in het achteronder een kleine 1.4 meter geweest moet zijn, meer zithoogte dus. Voor dagelijks gebruik wel wat lastig, vandaar de aanpassingen die in het verleden aan het achteronder gedaan zijn.
Een verschil tussen de Dreg I en de IV is, dat later bij de I  op het achterdek een opbouw gezet is en bij de IV het hele achterdek omhoog gebracht is om "echte" stahoogte te krijgen. Bij dat omhoog brengen van het achterdek bij de IV is echter wel de constructie verzwakt, sterker nog, het berghout wordt in de boot niet meer ondersteund. Het omhoog gebrachte dek zit er immers niet meer achter.

Achteronder, begin stringer bij spiegel ter hoogte berghout.

Om hier voldoende stijfheid te krijgen, zou achter het berghout in het schip een stringer moeten lopen. Omdat er nu toch gelast wordt, en bij het berghout buiten straks weer een nieuwe coating opgebouwd moet worden, is besloten dat deel van de stringer dat tegen de huid gelast zit, er nu maar in te zetten. Dan blijft de nieuwe coating intact als de stringer afgelast wordt. De stringer zal bestaan uit een strip van 80x6mm die binnen bij de bovenste strip van het berghout liggend tegen de huid gelast wordt. Dat is dus waar vroeger het dek liep. Door de strip in stukjes van 450mm (spantafstand) te zagen, en bij de spanten een hoek af te zagen, ontstaat een gebogen strip met spanningsontlatingsopeningen.

Deel strip stringer en spant ingelast.

Later wordt hier tegen een T van 60x60x6 gelast, om de stringer af te maken. Hij steekt dan 120mm het schip in, wat voldoende sterkte moet geven. Bij het lassen zijn ook de spanten die bij het omhoog brengen van het dek weggelaten waren, doorgetrokken. Het begint weer op een "echte" boot te lijken.
Voor zijn er om het berghoutrubber goed vast te kunnen zetten,  twee bussen op de huid gelast. Daar door worden van binnen uit twee M16  bouten  gestoken. Het rubber wordt door de bussen op z'n plek gehouden, en de bouten trekken het rubber met de stalen spanstrip die door het rubber loopt tegen de huid.

Nieuwe voorkant berghout.

Het kan geen kant op. Voor het berghout wordt een afgeronde aanvaringsklamp gelast, die ook water uit het rubber moet weren.

Bevestiging spanner en rubber achter.

Achter wordt een spanner op de huid gebout. En helemaal op achteruiteinde komt nog een bout door het rubber om het op z'n plek te houden.
Zowel voor als achter wordt de huid verstevigd door er bij de gaten en bussen 5mm plaat achter te lassen.
Door het rubber moet een stalen strip getrokken worden, voor met 2x M16 vast gezet, achter met M16 opgespannen. Die strips zijn het langste onderdeel dat we voor de boot zullen maken, lengte 15175mm.

De spanstrip, het langste onderdeel van de Dreg

Na 2 lagen epoxy primer en een laag PU aflak wordt het dan tijd om het rubber te gaan monteren.

Een heel gedoe nog, want het rubber is lang en zwaar.
En de strip moet er ook nog even "door".
En dan even de voorste bouten in de strip draaien, enz. enz.

Voorzijde rubber.

En dat met 2, toen 3 en met meehelpende buurschipper Nico mee, 4 man.
Nu vertelde Quirijn Kuiper dat de hele aanpassing bij hem in twee dagen klaar was. Dat hebben wij niet gered.
Veel reparatie laswerk, drie keer verven en een dag bezig de twee (12m en 5m) stukken rubber op hun plaats te krijgen.
Geen wereld record "Berghout Monteren", maar wel een wereld resultaat!

Voorzijde zit vast, prop moet nog in "kijkgaatje" gevulkaniseerd.

De eerste 12m zit er in.

Achterzijde, spanschroef nog zonder rubber.

 Klus Klaar, de kapitein spant de strip aan.

En is het verschil te zien? Zoals zo vaak zie je de hoeveelheid werk er niet aan af. Maar we kunnen nu wel weer met een gerust hart tegen de sluismuren en kades schuren. Of zoals vroeger, tegen een ander Dregboot wellicht.

Berghout "oud". (foto Alkreeks 115)

Berghout "nieuw"