Archief Rijkswerf

De Dreg IV is de laatste dregboot die door de Marine van de sterkte afgevoerd werd.
Dat was in oktober 1986. Toen de boot in maart van het volgende jaar overgedragen werd aan een stichting in Zeeland, is er van alles met de boot mee gegaan. Reservedelen, documentatie en tekeningen.
Maar, is er meer ????

Als laatste dregboot was alles wat er bij de Marine aan informatie en onderdelen voor de 4 boten aanwezig was, aan de Dreg IV toegewezen.
Een groot deel daarvan is in 2007 ook met de boot weer bij ons in Groningen terecht gekomen. Maar daar zit weinig bij dat wijst op wat voor werk men op de Rijkswerf aan de boot of boten gedaan heeft.
De 4 dregboten lagen vroeger de hele winter "op Willemsoord" in Den Helder. Er werd onderhoud gepleegd of nieuwe apparatuur ingebouwd. Er is zelfs een foto van de Dreg IV bij de motorenloods, met de bovenkant van de machinekamerkap er af, dus er werden ook open hartoperaties uitgevoerd.
Al dat werk moet toch ook iets nagelaten hebben, op de Rijkswerf.

Dreg IV bij de motorenloods op de Rijkswerf.
Op het achterdek het aquarium en de reddingsvlotten.
Schoorsteen en machinekamerkap ontbreken.

Nu is de Rijkswerf er niet meer, de Marine is met alle werkplaatsen verhuisd naar de Nieuwe Haven.
Daar werkt een ex collega van de Dregkapitein. Rondvragend onder zijn collega's kwam die er achter dat er nog iets van een archief moest zijn op de oude Rijkswerf, met materiaal over de Dreg IV. En dat dat archief niet voor de eeuwigheid bewaard zou worden. Sterker nog, men wilde er wel vanaf als het goed terecht zou komen.

De Dukdalf, 

Er werd een afspraak gemaakt, en de Dregkapitein kwam naar Den Helder om te kijken wat er in dat archief zat.
Donderdag middag geparkeerd voor gebouw de Dukdalf, in gebruik bij de MBSOV.
Ontvangen door Henk Cruijff, die meteen met een pak tekeningen en een rol calques aan kwam zetten.

Een 8 cm dikke stapel tekeningen.

Ook zaten er nog een paar archiefkaarten bij, waarop aangegeven wat er vroeger in het archief gezeten had. Dat moet nog aanmerkelijk meer geweest zijn dan deze toch al redelijk dikke stapel tekeningen. Een deel van wat op de kaarten staat zat bij aankoop bij het schip, maar een deel is kennelijk gedrost, en zit niet in deze 8 cm papier.

De archiefkaarten.

Henk legt uit wat men hier zoal doet. Het is een club vrijwilligers die op maandag, dinsdag en donderdag bij elkaar komt. Allemaal gepensioneerde Rijkswerf- of Marinemedewerkers. Zij zijn het Historisch Documentatiecentrum Marinebedrijf, dat zich tot doel gesteld heeft de historie van de Marine Onderhoudsbedrijven vast te leggen en te bewaren. Dat onder de paraplu van de Marinebedrijf Sport- en Ontspannings Vereniging, vandaar de afspraak in het MBSOV gebouw.
Zie: http://hisdocmb.nl/index.htm , daar is veel te vinden over de geschiedenis van Willemsoord en de Rijkswerf.

Luchtfoto van Willemsoord zoals getoond op de site van de HisDocMB.
De foto van de Dreg IV bij de motorenloods is genomen bij de gele ster.

Nu wordt ook duidelijk waarom het Dreg IV archief beschikbaar is, men documenteert de geschiedenis van de Rijkswerf en de daar gebouwde schepen. De Dregboten zijn niet in Den Helder gebouwd, maar in Slikkerveer.
Toch zit er in de tekeningen uit dit archief wel iets "bouwerigs".
Er is op terug te vinden wat er aan de Dreg IV verbouwd is om in Rotterdam aan de slag te kunnen als Communicatievaartuig.

Buitenaanzicht. De oorspronkelijke tekening van De Groot en van Vliet,
in 1964 aangepast en van een nieuwe rechter onderhoek voorzien.

In de rol met calques zitten tekeningen waarop wijzigingen ingetekend zijn. Als basis diende dan een oudere tekening. Deze oudere tekening van de bouwwerf was soms ook al eerder aangepast. Zo is op het in '64 gewijzigde Buitenaanzicht te zien dat er een nieuw model dregboei gebruikt gaat worden en dat de steven opgeboeid is.

Buitenaanzicht gewijzigd in Algemeen plan 1/2.
De wijzigingen uit 1974 zijn duidelijk te zien.

Een latere wijziging vindt plaats in '74 als de Dreg IV klaar gemaakt wordt voor overdracht aan het CMM Rijnmond. Geen hydrografische taak meer, communicatievaartuig wordt de nieuwe opdracht, gelegen bij de RDM tijdens de bouw van nieuwe onderzeeboten.
Op de calque is te zien dat er van alles van de boot afgehaald is. Boegkraantje, geleiding dreglijn op boeg en spiegel, rekken voor de dregboeien, de dreg- of trossenlier met elektromotor en veel kleine details. Op het achterdek is een nieuwe ingang naar het achteronder ingetekend, de verschansing bij de spiegel doorgetrokken en er zijn twee opstellingen gekomen voor reddingsvlotten. Op het dak van de stuurhut komen er een zoeklicht en een radarantenne bij.

Dekkenplan. Werftekening die in '64 aangepast is.
Andere boeien en rekken.

Het zelfde is gebeurd met de tekening Dekkenplan. Ook daar is in '64 het een en ander aan gewijzigd, om daarna weer het uitgangspunt te zijn voor de aanpassingen voor ombouw naar communicatievaartuig in '74.

Algemeen plan 2/2, vooral wijzigingen in het interieur.
De boot kan nu 22 personen vervoeren en heeft niets meer
 aan boord dat nog met dreggen te maken heeft.

Het communicatievaartuig heeft nu in het achteronder (Stahoogte140cm!) een zitaccommodatie, en in het vooronder is de accommodatie uitgebreid met extra zitplaatsen. De lier en rekken met boeien op het achterdek hebben plaats gemaakt voor reddingsvlotten en een op het luik gebouwde toegang tot het achteronder, het "Aquarium".
De ombouw naar Communicatievaartuig moeten in 1974 plaatsgevonden hebben. Op de gewijzigde tekeningen is helaas geen precieze datering te vinden.

De Dreg IV in Rotterdam, afgemeerd achter accomodatieschip
 Drebbel bij de RDM. Met achterop het "Aquarium".

Naast deze "Verbouw" tekeningen zitten er in de stapel ook nog "Nieuwe" tekeningen. Nieuw, omdat deze oude tekeningen voor ons nieuw waren.

Dek. De constructie met details waarop ook te zien is waar de dreglier
en de rekken met boeien op het achterdekgestaan hebben.

Zoals de tekening van de dekconstructie. Daarop is goed te zien hoe het dek in 1950 opgebouwd is. Er zitten op het dek en in de gangboorden ronde verstevigingsplaten gelast op de hoeken van de openingen voor luiken en opbouw. Ook op de hoeken van het luik in het achterdek. Dat is nu niet te zien, dat zit onder het teakhouten dek. Je mag hopen dat de onderzijde van het teakhout mooi passend gemaakt is op deze 10mm dikke opgelaste platen.

Ook zijn er veel tekeningen van Machinefabriek Jaffa, die de stuurmachine en stuurpomp geleverd heeft. En niet alleen voor de 4 dregboten.
Dezelfde stuurmachine is in 1950 geleverd voor 4 loodsafhaalboten die op de Rijkswerf gebouwd zijn, de Geep, Kabeljauw, Makreel en Rog. Een jaar later komt daar ook de Spiering nog bij.
En dan nog de nodige onderdelen voor het magazijn natuurlijk.

De pakkingdrukker van de stuurmachine, met de rubber pakking.

Op een van de onderdeeltekeningen is te zien hoe de afdichting van de ram of plunger in elkaar zit. Deze is in de Dreg IV bijna helemaal "aan" en kan dus niet veel meer nagesteld worden. Er blijkt een rubberen "Overlay" pakking, een soort rubberen koordpakking, in te zitten.
Dat weten we dan nu. Veel verder zijn we er nog niet mee gekomen, het noemen van "Overlay" en opsturen van de tekening heeft tot nu toe bij diverse pakking-specialisten alleen maar vraagtekens opgeleverd.
We hebben dus nog wat te doen, zoeken naar deze rubberen pakking.

We zouden de tekeningen mee mogen nemen als ze goed terecht zouden komen. Volgens ons is dat gelukt. Bij de boot die op de tekeningen staat en in de mappen waar de andere tekeningen van die boot in zitten.

Het Dreg archief in Groningen, met nu ook de tekeningen
uit het archief van de Rijkswerf in Den Helder.